به گزارش مشرق، روز گذشته مراسم رژه پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ قره باغ با حضور رئیس جمهور این کشور و یک مهمان ویژه به نام رجب طیب اردوغان برگزار شد.

مارش نظامی عثمانی و ذکر نام مناطقی در تبریز

در این رژه که با حضور مشترک نیروهای نظامی ترکیه انجام شد اتفاقاتی افتاد که واکنشهای زیادی را در داخل ایران به همراه داشته است.

پیش از مراسم سخنرانی رسمی روسای جمهور دو کشور، مارش مارش ویژه موسوم به "مهتر" که از مارش های سپاه عثمانی بود نواخته شد که با توجه به برگزاری این جشن در جمهوری آذربایجان اقدام بی ربطی بود و تناسبی با باکو نداشت.

بیشتر بخوانید:

واکنش ظریف به اظهارات مداخله‌جویانه اردوغان

در سخنان حماسی اثنای رژه نیز از سوی مجری به "ارک تبریز"و"کوه سبلان" اشاره شد که ارتباطی با جمهوری آذربایجان نداشته و نام بردن از این اماکن تحریک آمیز قلمداد می شود.

سخنرانی اردوغان و اظهارات نسنجیده  

سخنرانی اردوغان نیز حواشی بسیاری به راه انداخته است.

رئیس جمهور ترکیه در بخشی از سخنان خود با مداخله در امور ارمنستان اظهار داشته است: آرزو داریم که مردم ارمنستان خود را از زیر بار تحمل رهبرانشان که همچنان اسیر دروغهای گذشته هستند و ملت را به فقر و تنگدستی کشانده اند رها کنند."

این اظهارات را می توان مداخله صریح رئیس جمهور ترکیه در امور داخلی ارمنستان دانست که مشابه این جملات را بارها درباره دولت رسمی و مشروع سوریه عنوان کرده است.

اردوغان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به یک شعر قدیمی آذری با نام ارس را خواند که می گوید: "ارس را جدا کردند و آن را با میله های آهنی و سنگ پر کردند/من از تو جدا نمی شد، ما را به زور جدا کردند"

این شعر از جمله اشعاری است که در حوزه ادبیات تجزیه طلبانه قلمداد می شود.

در خوشبینانه ترین حالت می توان گفت که انتخاب این شعر یک بد سلیقگی بوده و نباید قرائت می شد زیرا حساسیتهای موجود در ایران در خصوص اشعار یا اقدامات تجزیه طلبانه کاملاً روشن است.

سابقه اظهارات مداخله جویانه اردوغان

اما با کمی بد بینی هم می توان گفت که این شعر در کنار مداخله در امور ارمنستان که در همین سخنرانی به چشم خورد حاکی از خوی توسعه طلبانه رئیس جمهور ترکیه است که در گذشته نیز بارها در قالب اقدامات نظامی در شمال سوریه و شمال عراق و نیز اقدام به براندازی دولت مشروع دمشق به چشم خورده است.

اردوغان زمانی به دنبال خواندن نماز پیروزی در مسجد اموی دمشق بود.

علاوه بر بازتاب اظهارات مداخله جویانه اردوغان، در داخل ترکیه نیز به این اقدامات و اظهارات واکنشهای زیادی نشان داده شده به نوعی که احزاب جمهوری خلق و حزب دموکراتیک خلق ها به روشنی و آشکارا نسبت به آن موضع گرفته اند.

کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق مدتی پیش گفته بود که اردغان به دنبال تجزیه دیگر کشورهاست.

آیا سیاست خارجی ترکیه در اختیار ملی گرایان است؟

حتی در داخل حزب عدالت و توسعه نیز از اینکه دیدگاههای افراطی ملی گرایانه همراه با مداخله خارجی در سیاست خارجی ترکیه پررنگ شده نگران و ناراحت هستند به طوریکه در ترکیه این دیدگاه وجود دارد که اردوغان تحت تاثیر سیاستهای دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی است که دیدگاه ملی گرایانه افراطی او در حوزه های داخلی و خارجی بر همگان روشن است.

تحقیر ارمنستان که در جنگ شکست خورده نیز اقدامی نه چندان جالب بود که از سوی اردوغان و الهام علی اف بارها تکرار شده است.

آن چه در این خصوص از روسای جمهور ترکیه و آذربایجان انتظار می رفت، نه تحقیر ایروان و اشاره به مسائل ملی گرایانه تند و هیجانی، بلکه تاکید بر بازسازی مناطق، نزدیک کردن ملتها به یکدیگر و تلاش برای تامین امنیت تجارت و اقتصاد است. اما گویی روسای دو کشور از پیروزی بر کشوری که تسلیحات آن مربوط به دوره شوروی است آنقدر سرمست شده بودند که بار حقوقی و سیاسی اظهاراتشان برایشان چندان قابل بررسی نبوده است.

واکنش تند تهران

این اظهارات در تهران واکنشهای زیادی به همراه داشت به طوریکه محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در توییتی نوشت: 

«‌به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است!

آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ 

هیچکس نمی‌تواند در باره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.»

ظریف به اتفاقی تاریخی اشاره کرد که باعث جدا شدن باکو از ایران شده است.

همچنین دریا اورس سفیر ترکیه در ایران نیز به وزارت خارجه فراخوانده شد.

به گفته سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه کشورمان، در جریان این احضار به سفیر ترکیه ابلاغ شد که دوران ادعاهای ارضی و امپراطوری های جنگ افروز و توسعه طلب سال هاست که سپری شده است.

همچنین به سفیر ترکیه تاکید شد جمهوری اسلامی ایران به هیچ کس اجازه مداخله در مورد تمامیت ارضی خود را نمی دهد و همان طور که تاریخ پرافتخارش گواه است، در خصوص امنیت ملی خود حتی ذره‌ای کوتاه نمی‌آید.

علاوه بر وزارت خارجه، دیگر وزرای کشورمان از جمله جهرمی وزیر ارتباطات، بطحایی وزیر سابق آموزش و جهانپور سخنگوی وزارت بهداشت و بسیاری از مقامات دولتی و حکومتی نیز در واکنشهایی این اظهارات اردوغان را محکوم کردند.

به عنوان نمونه محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در صفحه توییتر خود نوشت: اگر آقای اردوغان از خواندن شعر ارس منظورش ایران بزرگ است، درست است. زیرا آذربایجان در قلب ملت ایران و در کنار برادران دیگرش از قوم، لر و کرد و بلوچ و عرب قرار دارد. اگر نظرش تکرار تجربه شکست خورده داعش در سوریه است، حرف غلطی است.

آیا اراده بر تنش است؟

با نگاهی به روابط تهران - آنکارا طی سالهای گذشته و بخصوص پس از دوره بحرانی اوایل دهه جاری که بحران در سوریه به اوج خود رسیده بود، می توان دریافت که طرفین به سطحی رسیدند که همکاری را بر تنش ترجیح داده و برای حل مسائل منطقه ای در چارچوبهای مختلف، همکاریهایی را میان خود تعریف کردند.

نمونه آن روند آستانه است که از مهمترین نقطه تنش بین دو کشور به یکی از نقاط همکاری راهبردی تبدیل شده و نتایج آن نیز برای مردم سوریه و کل منطقه قابل مشاهده و بهره برداری است.

اختلافات طرفین هم در موضوعات مختلف معمولاً از سطح خاصی بالاتر نرفته است.

در این مورد نیز اگرچه طرف ترک خواسته یا ناخواسته در موضوعی حساس از نگاه جمهوری اسلامی به بازیگری پرداخته است اما با توجه به پاسخی که دریافت کرد احتمالاً شاهد کاهش موج رسانه ای و سیاسی به راه افتاده خواهیم بود زیرا طرفین در سطوح عالی مایل به تنش در روابط دو جانبه آن هم در فضای منطقه ای کنونی نیستند.

گفتگوهای دو جانبه، همکاری در محیط دو جانبه و منطقه ای و تلاش برای توسعه روابط در بخش های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از جمله نکاتی است که تهران همواره به آن اهتمام ویژه ای داشته و علیرغم برخی اظهارات نسنجیده یا ماجرا جوییهایی که در سالهای گذشته شاهد آن بوده ایم، اجازه نداده که روابط ترکیه و ایران از کنترل خارج شود؛ در آنکارا نیز اراده ای برای درگیری یا تنش با ایران به چشم نمی خورد.